« نوار مغزی » موارد غیرطبیعی را در امواج مغزی یا فعالیت الکتریکی این عضو آشکار میسازد.در وقت گرفتن نوار، الکترودها که از صفحات کوچک فلزی تشکیل شده و به سیمهای باریکی متصل هستند، روی پوست سر گذاشته میشوند.
این الکترودها شارژهای الکتریکی کوچکی را که در اثر فعالیت سلولهای مغزی تشکیل میشوند، آشکار میکنند.
این شارژهای الکتریکی توسط سیستم تحکیم شده و آنگاه به صورت منحنیهایی روی صفحه نمایشگر یا روی نوارهای کاغذی به نمایش در میآیند.دکتر متخصص بعد این منحنیها را تفسیر میکند.
فرآیندهای دیگری که شاید مصادف با انجام الکتروانسفالوگرافی انجام شوند، بررسی پتانسیلهای برانگیخته هستند.
این بررسیها برای اندازهگیری فعالیت الکتریکی مغز در جواب به محرکهای بینایی، شنوایی یا لامسه هستند.
امواج طبیعی مغز کدامند؟
نوار مغزی، الگوهای فعالیت الکتریکی مغز را به تصویر میکشد.الگوهای امواج مغزی طبیعی اساسی شامل ریتمهای آلفا، بتا، تتا و دلتا هستند.
امواج آلفا با تواتر ۸ تا دوازده چرخه در ثانیه ایجاد شده و ضرباهنگ منظمی دارند.
این امواج تنها در وقت بیداری و موقعی که چشمان فرد بسته است، پدید میآیند و غالبا بمحض اینکه فرد چشمان خود را بازکرده یا روی موضوعی تمرکز میکند، ناپدید میشوند.
امواج بتا با تواتر ۱۳ تا سی چرخه در ثانیه بهوجود آمده و بطور معمول به همراه حالات اضطراب، افسردگی یا مصرف آرامبخشها همراه هستند.
موجهای تتا تواتر چهار تا ۷ سیکل در ثانیه داشته و بیشتر از همه در اطفال و نوجوانان مشاهده میشوند.
امواج دلتا تواتری حدود ۵/۰ تا ۵/۳ چرخه در ثانیه دارند و عموما در موقع خواب و تنها در اطفال کمسن و سال دیده میشوند.هنگام گرفتن نوار مغزی حدود ۱۰۰ صفحه از فعالیت مغز فرد بیمار ثبت و بررسی میشود.
امواج اساسی مغزی با دقت خاصی ارزیابی شده و آزاد شدنهای مختصر و غیرمنتظره انرژی و نیز پاسخهای داده شده به محرکهای مختلف مانند تاباندن نور مورد وارسی قرار میگیرند.
نوار مغزی در چه مواقعی درخواست میشود؟
از نوار مغزی برای ارزیابی مشکلات مختلف مغزی مانند بیماری صرع استفاده میشود.در این اختلال فعالیت تشنجی بهصورت امواج سریع و نیزهمانند در نوار مغزی آشکار میشود.
در بیماران گرفتار ضایعات ناشی از سکته یا تومور مغزی، وابسته به مقدار و محل ضایعه، امواج مغزی به صورت غیرمعمولی آهسته هستند.
از این شیوه برای تشخیص بیماریهای دیگری که فعالیت مغز را تحتتاثیر قرار میدهند مانند بیماری آلزایمر یا یک نوع مشکل خواب بنام نارکولپسی استفاده میشود. دقت کنید که در خروپف و اختلالات خواب نوع کاملتر و متفاوتی از نوار مغزی به نام تست خواب انجام می شود.
الکتروانسفالوگرافی برای گزینش فعالیت کلی مغز (به عنوان نمونه، بعد از ترومای سر، مسمومیت با داروها یا ارزیابی زیان مغزی در بیماران گرفتار کما) نیز بکار میرود.نیز امکان دارد برای پایش وضعیت خونرسانی به مغز در وقت برخی جراحیها نیز از نوار مغزی استفاده شود.
دکتر متخصص شما امکان دارد به علل و دلایل دیگری نیز انجام این تحقیق را بهتان پیشنهاد کند.
آیا گرفتن نوار مغز خطری هم دارد؟
سالیان درازی است که نوار مغز از بیماران گرفته شده و این پروسه به عنوان یک تست بیخطر و ایمن مدنظر قرار میگیرد.الکترودها تنها فعالیت الکتریکی را ثبت کرده و هیچ درد یا حس مخصوصی برای فرد بیمار ایجاد انجام نمیدهند.
مریض در زمان انجام این آزمون بطور کامل آسوده بوده و خطر ایجاد شوک الکتریکی و برقگرفتگی، او را تهدید نمیکند.
در موارد کمیابی انجام الکتروانسفالوگرافی با بروز تشنج در بیماران گرفتار اختلالات تشنجی همراه میشود.علت این امر تاباندن نورهای چشمکزن و درخشان به چشم فرد بیمار یا درخواست از وی برای کشیدن نفسهای ژرف به عنوان جزیی از فرآیند بررسی امواج مغزی است که میتواند باعث ایجاد حمله در افراد گرفتار شود.
در حالت بروز تشنج، یک دکتر بی درنگ به مداوا فرد بیمار پرداخته و به تشنج وی انتها میدهد.
احتمال دارد وابسته به شرایط خاص شما، خطرات دیگری نیز شما را تهدید کند، از اینرو پسندیدهتر است قبل از انجام این تست نگرانیهای خود را با پزشکتان در میان بگذارید.
برخی عوامل یا شرایط احتمال دارد برآیند نوار مغزی فرد بیمار را مختل کنند.
به عنوان نمونه میشود به مواردی که در ادامه میآید اشاره کرد: افت قند موجود در خون ناشی از خوراک نخوردن، حرکت چشمها یا بدن در وقت گرفتن نوار (البته این مورد بسیار ندرتا تفسیر نوار را گرفتار مشکل میکند)، تابیدن نور، علی الخصوص نورهای درخشان یا چشمکزن، مصرف پارهای از داروها مانند آرامبخشها، آشامیدنیهای حاوی کافئین مانند قهوه، چای یا کولا (این عوامل همچنین بسیار بهندرت خواندن و تفسیر نوار مغزی را مبتلا به اختلال جدی میسازند)، چرب بودن موها یا استفاده فرد بیمار از اسپری مو
قبل از گرفتن نوار مغز چکار باید بکنم؟
پزشکتان قبل از انجام آزمایش توضیحات واجب و ضروری را بشما خواهد داد و از شما خواهد خواست که هر پرسشی در این مورد دارید از وی بپرسید.احتمال دارد قبل از انجام آزمایش از شما خواسته شود تا یک فرم رضایتنامه را امضا کرده و کتبا اجازه انجام این کار را به پزشک?تان بدهید.
قطعا متن رضایتنامه را بطور کامل بخوانید و در زمینه هر نکته مبهمی که به نظرتان رسید توضیح بخواهید.
شب پیش از گرفتن نوار سر خود را با شامپو بشویید، ولی از نرمکننده، ژل، اسپری مو یا باقی محصولات آرایشی بهداشتی مو استفاده ننمایید.
نام تمام داروهای مصرفی خود را حتی درمانهای گیاهی، مکملها یا دواهایی را که تهیه آنها احتیاج به ارایه نسخه دکتر متخصص ندارد، با دکتر خود درمیان بگذارید.
در صورتیکه دکتر از شما خواست مصرف دارویی را به علت تداخل با تفسیر نوار مغزی قطع کنید، مصرف آن را در وقت انجام تست قطع کنید ولی هرگز بدون مشاوره با دکتر خود مصرف دارویی را قطع نکنید.
از مصرف خوراکیها یا آشامیدنیهای حاوی کافئین مانند چای و قهوه از دوازده ساعت پیش از گرفتن نوار مغز امتناع کنید.احتمال دارد پزشکتان از شما بخواهد که شب پیش از انجام آزمایش اندکتر از شبهای قبل بخوابید.
گاهی وقتها ضروری است نوار مغز در موقع خواب از فرد بیمار گرفته شود، در اینصورت افراد بزرگسال نباید شب قبل افزونتر از چهار یا پنج ساعت و خردسالان افزونتر از پنج تا۷ ساعت خوابیده باشند.
شب قبل و روز انجام آزمایش قطعا غذای لازم میل نمایید تا کاهش قند موجود در خون سبب آشفتگی در نوار مغز شما نشود.
نوار مغز چگونه گرفته میشود؟
بطور معمول برای گرفتن نوار مغز از فرد بیمار خواسته میشود روی یک صندلی راحت نشسته یا روی تخت بلند بکشد.بعد ۱۶ تا ۲۵ الکترود با بکارگیری خمیری ویژه به پوست سر شما چسبانده میشوند یا کلاه خاصی که تمام الکترودها به آن وصل هستند روی سر شما گذاشته میشود.
از شما خواسته میشود که چشمهای خود را ببندید و بطور کامل راحت و بیحرکت در جای خود پایدار بمانید.
هنگامیکه ثبت نوار شروع شد، نباید حتی حرکتی مانند فرودادن آب دهان یا برهم زدن پلکها داشته باشید.
با دادن وقفههایی در وقت ثبت نوار به شما این امکان داده خواهد شد که اندکی استراحت کرده و در جای خود اندکی جابجا شوید.
زمانی که ثبت نوار در حالت استراحت به انتها و پایان رسید، با وارد کردن محرکهای مختلف فعالیت مغزی در شما بر انگیخته میشود.
به عنوان مثال شاید از شما خواسته شود که به مدت سه دقیقه نفسهای ژرف و سریع بکشید یا نور درخشانی به چشمان شما تابانده شود.
این تست بطور معمول توسط تکنسینهای آموزشدیده انجام شده و حدودا چهل و پنج دقیقه تا دو ساعت بطول میانجامد.
در صورتیکه به منظور وارسی بیماریهای خواب مورد آزمایش قرار میگیرید، احتمال دارد آزمایش شما وقتی که به خواب رفتهاید انجام پذیرد.
بعد از گرفتن نوار چه میشود؟
پس از انتها و پایان کار الکترودهای مغزی از سرتان جدا شده و خمیر ویژه با آب نسبتا گرم یا استون و … از سر شما پاک میشود.چنانچه برای انجام آزمایش قرص خوابآور به شما داده شد، احتمال دارد نیاز باشد تا از بین بردن اثر دارو استراحت کرده و از یک همراه برای رساندن شما به خانه کمک بخواهید.
تا وقتیکه تحت تاثیر داروهای خوابآور هستید از رانندگی پرهیز کنید.
احتمال دارد پوستتان در محل اتصال الکترودها اندکی قرمز یا ملتهب شود که بعد از چند ساعت بطور کامل برطرف خواهد شد.
پزشکتان به شما خواهد گفت که چه وقتی مجدد مصرف دواهایی را که به منظور انجام آزمایش قطع کرده بودید از سر گیرید.
لطفا در نظر داشته باشید که وابسته به شرایط شما و صلاحدید پزشکتان احتمال دارد هر یک از مراحل فوق به صورت متفاوتی انجام شوند.