نوار مغز (EEG) چیست: کاربرد و تفسیر نوار مغز
الکتروانسفالوگرافی یا نوار مغز آزمایشی است که به منظور وارسی فعالیت الکتریکی مغز استفاده میشود.
سلول‌های مغز از مسیر تکانه‌های الکتریکی با همدیگر رابطه برقرار میکنند.
نوار مغز را میتوان به منظور تشخیص مشکلات محتمل در ارتباط با این فعالیت استفاده کرد.
این تست الگوهای امواج مغزی را دنبال کرده و ثبت میکند.
دیسک‌های فلزی مسطح و کوچکی بنام الکترود با سیم‌هایی به پوست سر متصل میشوند.
الکترودها تکانه‌های الکتریکی مغز را تحلیل کرده و سیگنال‌ها را به کامپیوتر ارسال میکند که در آن برآیند ثبت می‌گردند.
این برآیند به طبیبان این امکان را می‌دهند تا به سرعت وجود الگوهای غیرعادی را وارسی کنند.
هرگونه اختلال احتمال دارد نشانه‌ی تشنج یا باقی بیماریهای مغزواعصاب باشد.
چنانچه قصد انجام این تست را در کلینیک تخصصی مغزواعصاب دارید، لطفا اطلاعات دموگرافیک فرد بیمار (از جمله بیمه)، سابقه‌ی فرد بیمار و یادداشت‌های دکتر متخصص را قبل از تنظیم وقت به متخصص یا کارکنان ما ارائه کنید.
نوار مغزی به چه علتی انجام میشود؟
اندازه‌گیری‌های ارائه شده توسط نوار مغز به منظور تایید یا رد شرایط گوناگون از جمله نکته‌های زیر مورد کاربرد قرار میگیرند:
- اختلالاتی مانند تشنج (مانند صرع ) در کودکان یا افراد بزرگسال
- ترومای سر
- انسفالیت (التهاب مغز)
- تومور مغزی
- انسفالوپاتی (بیماری که سبب آشفتگی در کارکرد مغز میشود)
- مشکلات حافظه
- بیماریهای خواب
- سکته مغزی
- افت عملکرد مغز یا دمانس
- آبسه مغزی
- اختلالات دژنراتیو ( آلزایمر یا پارکینسون )
- سردرد
- فلج مغزی
در حالتی که شخصی در کما باشد، احتمال دارد نوار مغز جهت گزینش میزان فعالیت مغز وی انجام پذیرد. این تست را هم چنین میتوان برای نظارت بر فعالیت در هنگام جراحی مغز مورد کاربرد قرار داد.
EEG های معمولی در درمانگاه های تخصصی (سرپایی) بدون آرام سازی انجام می شود.
محرومیت از خواب برای تسهیل ضبط خواب گاهی مورد استفاده قرار می گیرد.
موارد کاربرد معمولی و استاندارد نوار مغز:
برای تأیید سوء ظن بالینی به تشنج و بعد از ارزیابی بالینی دقیق حمله تشنج
برای کمک به پیشگیری از خطر عود مجدد تشنج پس از اولین تشنج
برای تشخیص نوع تشنج (کانونی یا عمومی) یا صرع
برای تشخیص سندرم صرع
برای کمک به انتخاب داروهای ضد صرع
برای نظارت بر درمان صرع
نوار مغز معمولا در موارد زیر مفید نیست:
تب و تشنج در کودکان
تشنج های ناشی از دیگر موارد، از جمله تشنج ناشی از اختلالات الکترولیتی
سردرد یا میگرن
اوتیسم، مشکلات یادگیری، کمبود توجه یا اختلال در فکر
علائم یا شرایط روانپزشکی، از جمله اختلال رفتاری
برای کودکان مبتلا به سنکوپ احتمالی
برای کودکان دچار تیک
برای کودکان مبتلا به سرگیجه با علت مشخص
برای “رد کردن” تشخیص صرع
برای “رد کردن” تشخیص تومور مغزی
آیا نوار مغز خطر دارد؟
هیچ خطری وجود ندارد.
این تست فاقد درد و بی‌خطر است.
وقتیکه شخصی دارای بیماری صرع یا اختلالات تشنج دیگری باشد، محرک ایجاد شده در هنگام آزمایش (مانند نور چشمک‌زن) احتمال دارد سبب تشنج شود.
تکنسینی که نوار مغز را انجام میدهد جهت کنترل وضعیت در این وضعیت آموزش دیده می‌باشد.
آماده‌سازی برای نوار مغز
قبل از انجام آزمایش باید مراحل زیر را انجام دهید:
- موهای خود را در شب قبل از آزمایش بشویید و از هیچ محصولی (مانند اسپری یا ژل) بر روی موهای خود طی روز آزمایش استفاده ننمایید.
- از دکتر خود بپرسید که آیا باید قبل از انجام آزمایش مصرف داروی خاصی را قطع کرد یا نهنیز می‌بایست فهرستی از داروهای خود را تهیه کرده و در اختیار تکنسین بگذارید.
- از مصرف خوراکی‌ها و آشامیدنی‌های حاوی کافئین برای دست کم هشت ساعت قبل از آزمایش امتناع کنید.
احتمال دارد دکتر از شما بخواهد تا در حالتی که نیاز باشد در هنگام انجام نوار مغز خواب باشید، در شب قبل از آزمایش تا میزان ممکن اندک بخوابید.
نیز امکان دارد از آرام‌بخش استفاده شود تا قادر باشید قبل از آغاز آزمایش آرام شده و بخوابید.
چه چیزی را می‌بایست در طول آزمایش نوار مغز انتظار داشت؟
نوار مغز تکانه‌های الکتریکی مغز را بوسیله استفاده از چند الکترود که به پوست سر متصل میشوند، اندازه‌گیری میکند.
الکترود رسانایی است که از راه آن یک جریان الکتریکی وارد و بیرون می‌رود.
الکترودها اطلاعات را از شناسایی بیماری دستگاهی که اطلاعات را اندازه‌گیری و ثبت میکند، انتقال می‌دهند.
نوار مغز امکان دارد در مطب دکتر یا مرکز درمانی و توسط یک تکنسین متخصص انجام پذیرد.
این تست بطور معمول ۳۰ تا شصت دقیقه بطول می‌انجامد و بطور معمول شامل مراحل زیر است:
- از شما خواسته میشود تا به پشت روی صندلی یا تخت بخوابید.
- متخصص ابعاد سر شما را مقدار می‌گیرد و محل قرارگیری الکترودها را مشخص میکند.این قسمت‌های با بکارگیری یک کرم ویژه تمیز میشوند که به الکترودها کمک میکند تا مقادیر دقیقی را مقدار بگیرند.
- تکنسین یک ژل چسبنده را بر روی ۱۶ تا ۲۵ الکترود می‌مالد.بعد از آن به نقطه‌های گوناگونی بر روی پوست سر متصل میشوند.
- بعد از آغاز آزمایش، الکترودها اطلاعات تکانه‌های الکتریکی را از شناسایی بیماری سیستم ثبت ارسال میکنند.
- تکنسین شاید از شما بخواهد تا در طول آزمایش امورات خاصی را انجام دهید.شاید از شما خواسته شود تا بی‌حرکت بخوابید، چشم‌های خود را ببندید، نفس ژرف بکشید یا به محرک (مانند نور چشمک‌زن یا یک تصویر) نگاه کنید.
- پس از تمام شدن آزمایش، تکنسین الکترودها را از پوست سر جدا میکند.
در هنگام آزمایش برق بسیار خفیفی بین الکترودها و پوست سر جریان دارد بنابراین دردی احساس نخواهید کرد و یا بسیار جزئی خواهد بود.
معنای برآیند نوار مغز
متخصص مغزواعصاب مقادیر بدست آمده از نوار مغز را تفسیر میکند و بعد با پرداختن به برآیند، یک درمان متناسب را ارائه کرده و یا فرد بیمار را به متخصص ارجاع میدهد.
برآیند معمولی نوار مغز
سطوح متفاوت هوشیاری مانند خواب و بیداری دارای طیف فرکانس امواج خاصی در ثانیه هستند که نرمال در نگاه گرفته میشوند.
به عنوان نمونه الگوهای امواج هنگام بیداری نسبت به حالت خواب تندتر حرکت میکنند.
نوار مغز نشان میدهد که آیا فرکانس یا الگوهای امواج نرمال هستند یا نه.
فعالیت معمولی بطور معمول بدین معناست که دارای اختلال مغزی نمی‌باشید.
برآیند غیر عادی نوار مغز
نوار مغز در هنگام حمله تشنجی
نتایح غیر معمولی نوار مغز احتمال دارد ناشی از نکته‌های زیر باشد:
- صرع یا یک اختلال تشنجی دیگر
- خونریزی غیرعادی
- مشکل خواب
- تومور
- بافت مرده ناشی از انسداد گردش خون
- میگرن
- سوء استفاده از الکل یا مواد روانگردان
- ترومای سر
بحث درباره‌ی برآیند آزمایش با دکتر خیلی پراهمیت است.
در حالتی که مورد خاصی را در زمینه برآیند آزمایش نمی‌فهمید آن را با دکتر خود در میان بگذارید.
چه عواملی بر برآیند آزمایش تاثیر می‌گذارند؟
امکان دارد در شرایط زیر نتوانید آزمایش را انجام دهید یا برآیند مفید نباشند:
- حرکت زیاد
- استفاده از بعضی داروها شامل داروهای مورد کاربرد برای علاج تشنج، آرام‌بخش و باربیتورات‌ها
- آشامیدن قهوه، نوشابه یا چای و یا خوردن دیگر غذاهای محتوی کافئین قبل از آزمایش
- فقدان هوشیاری در اثر مسمومیت دارویی شدید یا پایین بودن درجه حرارت بدن (هیپوترمی)
- کثیف و چرب بودن موها یا بکارگیری اسپری یا باقی محصولات مواین موضوع میتواند در شیوه قرار گرفتن الکترودها مشکل ایجاد نماید.
دیگر آزمایش‌های شبیه
آزمایش‌های دیگری که میتوان انجام داد شامل:
نوار مغز ویدیویی
نوار مغز ویدیویی تشنج را به صورت ویدیویی روی یک کامپیوتر ثبت میکند.
در این حالت دکتر متخصص میتواند ببیند که قبل، هنگام و فورا پس از تشنج چه چیزی اتفاق می‌افتد.
این تست میتواند برای یافتن ناحیه‌ای از مغز که تشنج از آنجا آغاز میشود تاثیرگذار باشد.
نوار مغز ویدیویی احتمال دارد بصورت کوتاه مدت (تا شش ساعت) یا درازمدت (۳ تا ۷ روز) استفاده شود.
نقشه‌برداری مغز
این تست یک شیوه جدید است که خیلی شبیه به نوار مغز می‌باشد.
الکترودها بر روی پوست سر فرد بیمار قرار میگیرند تا فعالیت الکتریکی مغز را انتقال دهند.
بعد یک کامپیوتر یک نقشه با کدهای رنگی را از سیگنال‌های مغز تهیه میکند.
این تست گاهی وقتها برای یافتن یک قسمت با مشکل خاص در مغز که در نوار مغز نشان داده شده است، انجام میشود.
طبیبان هنوز از برترین شیوه بکارگیری نقشه‌برداری مغز مطمئن نمی‌باشند.
نوار مغز با سیستم سیار
در هنگام این تست، فرد میتواند حرکت کند.
این تست امکان ثبت درازمدت فعالیت الکتریکی مغز را آماده میکند.
الکترودهای پایین‌تر به فرد متصل میشوند.
فرد یک واحد کوچک و پرتابل را با خود حمل میکند.
این تست امکان دارد یک روز یا بیشتر زمان ببرد و فرد میتواند مرکز درمانی را ترک کند.
نوار مغز با سیستم پرتابل مانند نوار مغز متداول دقیق نمی‌باشد.
